استفاده از هوش مصنوعی در آزمون دکتری دانشگاه آزاد مجاز است؟

۱. هوش مصنوعی در نقش «مراقب» (AI Proctoring)

۲. آزمون‌های تطبیقی (Adaptive Testing)

۳. آیا داوطلبان مجاز به استفاده از AI هستند؟

۴. استثنا: هوش مصنوعی به عنوان «دستیار آموزشی»

• تصحیح تمرین‌های رایتینگ و گرفتن بازخورد.
• شبیه‌سازی بخش اسپیکینگ و تمرین مکالمه.
• توضیح نکات پیچیده گرامری.

به گزارش سپیدپندار دات کام به نقل از ایسنا، به دنبال نوآوری ترم گذشته در دانشگاه آزاد اسلامی که برمبنای ابلاغیه شهید دکتر محمد مهدی طهرانچی، رئیس فقید دانشگاه آزاد اسلامی، استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در امتحانات مقطع دکتری را مجاز اعلام نموده بود، حالا ابهامات گسترده ای درباره ی ادامه یا توقف این سیاست، دانشجویان و روسای واحدهای این دانشگاه را در بلاتکلیفی قرار داده است. بررسی اظهارات اخیر مقامات ارشد دانشگاه، حکایت از دوگانگی دیدگاه و فقدان یک دستورالعمل واحد و شفاف دارد.

تجربه ترم گذشته: آزمون و خطا با چالش های بنیادین

برمبنای آن ابلاغیه، امتحانات دکتری در ترم گذشته با نگاهی جدید و به قول مسئولان، با «سوالات خیلی مشکل و تحلیلی» طراحی شد که متناسب با امکان استفاده از هوش مصنوعی بودند. این مدل در نظریه قرار بود بر ارزیابی مهارت تحلیل، ترکیب و نقد دانشجویان به جای حفظ کردن صرف متمرکز شود. در عین حال، بنظر می رسد اجرای این طرح با موانع عملی جدی روبرو شده است.
سودابه سلیمانی، معاون علوم مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی، در گفتگویی با یکی از رسانه های دانشگاه آزاد در ۲۵ آذر، به صراحت از «توقف» فعلی این شیوه اطلاع داد و اظهار داشت: ترم گذشته که این شیوه را آغاز کردیم، متوجه شدیم خیلی از دانشجویان و حتی تعدادی از اساتید هنوز آمادگی موردنیاز برای کار با این ابزار را ندارند.
سلیمانی با اشاره به یک تجربه شخصی، از عرضه پاسخ های «بسیار اشتباه» توسط هوش مصنوعی که حتی سبب تعجب دانشجویان شده بود، یاد کرد. به باور وی، حلقه مفقوده، آموزش همزمان اساتید و دانشجویان است. اساتید باید توانایی طراحی سئوالاتی را کسب کنند که فقط با جست وجوی ساده در هوش مصنوعی پاسخ داده نشود و دانشجویان هم باید بیاموزند چه طور از این ابزار بصورت انتقادی و تحلیلی بهره ببرند.

ابلاغیه باقی است یا متوقف شده؟

در حالیکه سخنان سلیمانی نشاندهنده یک«توقف» موقت با دلیلهای آموزشی بود، اظهارات بیژن رنجبر رئیس دانشگاه ازاد اسلامی دانشگاه در اول دیماه (یک هفته بعد) نشاندهنده ادامه این روند در دانشگاه آزاد اسلامی بود. رنجبر با لحنی متفاوت اشاره کرد: موضوعی که شهید طهرانچی ابلاغ کرده اند، تغییر نخواهد کرد و اگر برخی واحدهای در دانشگاه آزاد این مساله را اجرا نکرده اند، اشتباه بوده است. این ابلاغیه شهید طهرانچی به قوت خود باقی است.
وی در تایید کلی استفاده از هوش مصنوعی اظهار داشت: ما با این مساله هیچ مشکلی نداریم. این ابزارها دستیار دانشجو و استاد هستند. شرط موفقیت این طرح را هم تنها در «طراحی درست سوالات» توسط استاد دانست و معتقد بود اگر سوالات به شکلی باشد که نیازمند تفکر اصیل و استدلال علمی باشد، هوش مصنوعی نمی تواند جای دانشجو عمل کند.
بعد از این سخنان، روز گذشته سلیمانی معاون علوم مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی در اظهارنظر جدیدی ضمن گفت و گو با یکی دیگر از رسانه های این دانشگاه اظهار داشت: برنامه ریزی برای آزمون دکتری تخصصی نیمسال اول سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۵ یکی از مطالبی بوده که در جلسات کمیته اجرایی آموزش دانشگاه به شکل جدی دنبال شده و به جمع بندی های مناسبی دراین خصوص رسیده ایم. مشکلات و چالش های موجود شناسایی و این مساله بررسی شده که با عنایت به محدودیت هایی که فعلا وجود دارد، چه اقداماتی انجام دهیم تا آزمون هایی که از دانشجویان دریافت می شود؛ اولاً بصورت سالم برگزار گردد و ثانیاً از ابزارهای هوش مصنوعی موجود غافل نمانیم. این موارد پیگیری شده و مقرر است در هفته آتی به واحدهای دانشگاهی ابلاغ شود که آزمون ها به چه صورتی برگزار شوند.

شکاف بین سیاست سازمان مرکزی و اجرای واحدها

این اظهارنظرهای به ظاهر متضاد، سبب سردرگمی و نگرانی دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد احیانا نشان دهنده یک شکاف بین سیاست کلی ابلاغ گردیده از مرکز (که رنجبر بر باقی بودن آن تأکید دارد) و چالش های عملیاتی در سطح واحدها و دانشکده ها (که سلیمانی به آنها اشاره کرده) است.
به بیانی دیگر، بنظر می رسد دستور کلی بر مجازبودن استفاده است، اما از آنجائیکه الزامات و بسترهای لازم (مانند آموزش اساتید و بازبینی در شیوه های ارزشیابی) فراهم نشده، خیلی از واحدها عملا قادر به اجرای صحیح آن نیستند و به حالت تعلیق یا توقف موقت روی آورده اند.

دانشجویان در بلاتکلیفی

نتیجه این عدم شفافیت و هماهنگی، سردرگمی گسترده دانشجویان دکتری در آستانه امتحانات ترم جدید است. آنها هنوز نمی دانند در جلسه امتحان آیا مجاز به استفاده از ابزارهایی مانند هوش مصنوعی هستند یا خیر. روسای واحدهای دانشگاهی نیز، همان گونه که در گزارش ها اشاره شده، منتظر «ابلاغیه جدیدی» هستند تا تکلیف را روشن کند؛ ابلاغیه ای که از یک سو براساس گفته ی رنجبر احتیاجی به آن نیست (چون ابلاغیه قبلی پابرجاست) و از طرفی طبق توضیحات سلیمانی بدون فراهم آوری بسترها، غیرعملی است.
این وضعیت، دانشگاه آزاد را در یک دوراهی فناورانه و آموزشی قرار داده است: از یک سو تمایل به سودجستن از ابزارهای نوین و پذیرش واقعیت حضور آنها در زمینه علم، و از طرفی مواجهه با نقصهای جدی در زیرساخت های آموزشی و ارزشیابی. تا وقتی که این تناقض میان سیاست کلان و توان اجرایی، و همینطور بین گفتار مقامات مختلف، با یک دستورالعمل شفاف، دقیق و همراه با برنامه آموزشی مدون برای اساتید و دانشجویان برطرف نشود، بلاتکلیفی به حالتی مزمن در امتحانات دکتری این دانشگاه تبدیل خواهد شد و امکان دارد به بی اعتمادی نسبت به فرآیندهای ارزشیابی بینجامد. روشن شدن این تکلیف، نه با اظهارنظرهای پراکنده، که با یک اطلاع رسانی رسمی، یکپارچه و فراگیر به تمامی واحدها و دانشجویان ممکن خواهد بود. کوشش های خبرنگار ایسنا برای ارتباط با دانشگاه آزاد اسلامی بمنظور کسب اطلاع در این خصوص تابحال بدون نتیجه مانده است و این خبرگزاری آمادگی دارد برای شفاف شدن موضوع منعکس کننده پاسخ مسئولان دانشگاه پیرامون این مساله باشد.